Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

POSTANOWIENIE

Dnia 8 maja 2025 roku

Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim - I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

sędzia Tomasz Gawlik

Protokolant:

starszy sekretarz sądowy Jolanta Dobrowolska

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2025 roku w Ostrowcu Świętokrzyskim

na rozprawie

sprawy z wniosku H. D.

z udziałem M. K.

o ustanowienie drogi koniecznej

p o s t a n a w i a:

I.  ustanowić na położonej w P., gmina N., nieruchomości w postaci działki gruntu oznaczonej numerem (...), będącej własnością M. K., mającej urządzoną w Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim księgę wieczystą nr (...), na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w P., gmina N., stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem (...), będącej własnością H. D. (D.), mającej urządzoną w Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim księgę wieczystą nr (...), służebność drogi koniecznej według oznaczenia literami i liczbami punktów: (...), na mapie sporządzonej przez geodetę uprawionego J. K. w sierpniu 2023 roku, opracowanej w wyniku prac, których rezultaty zawiera operat techniczny wpisany do ewidencji materiałów państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, prowadzonego przez Starostę (...), identyfikator ewidencyjny materiału zasobu: (...), data przyjęcia operatu technicznego do zasobu: dzień (...) roku;

II.  zasądzić od H. D. (D.) na rzecz M. K. kwotę 1.072 (jeden tysiąc siedemdziesiąt dwa) zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie powyższej służebności – z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia;

III.  odstąpić od obciążania wnioskodawcy i uczestnika wydatkiem poniesionym przez Skarb Państwa;

IV.  orzec, że wnioskodawca i uczestnik ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

I Ns 257/18

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 8 maja 2025 r.

Wnioskodawca H. D. wnosił, we wniosku złożonym w dniu (...) r., o ustanowienie – za wynagrodzeniem - służebności drogi koniecznej na nieruchomości uczestnika M. K. położonej w P., oznaczonej numerem (...), mającej urządzoną księgę wieczystą nr (...), drogi koniecznej w postaci pasa drogowego o szerokości 5 m i długości 30 m, wzdłuż rzeki P., na jego, czyli H. D. rzecz – właściciela nieruchomości (numer działki (...), o powierzchni (...) ha), mającej urządzoną księgę wieczystą nr (...). Wnioskodawca podnosił we wniosku, że jest właścicielem gospodarstwa rolnego położonego w P., składającego się z działki nr (...), że z działką tą graniczy działka nr (...), będąca własnością uczestnika M. K., że jego, czyli wnioskodawcy gospodarstwo rolne nie ma żadnego dostępu do drogi publicznej, że jeździł pasem drogi po działce nr (...), ale od dnia 10 czerwca 2017 r. przejazd jest zagrodzony przez uczestnika oraz że nie ma żadnego innego dojazdu do swojej nieruchomości, a wskazany wariant przejazdu jest jedynym możliwym i najmniej uciążliwym dla uczestnika.

Uczestnik M. K. w odpowiedzi na wniosek (k. 25 – 26) oświadczył, że choć istnieją inne warianty drogi koniecznej, jest w stanie przystać na ustanowienie służebności drogi koniecznej na jego nieruchomości lub odsprzedaż gruntu pod drogę, rozumiejąc, że jest to najkorzystniejsze rozwiązanie dla wnioskodawcy, aczkolwiek za słusznym wynagrodzeniem.

Na rozprawie w jej pierwszym terminie, czyli w dniu 27 czerwca 2018 r. i później wnioskodawca popierał wniosek, wnosząc i wywodząc jak we wniosku, a uczestnik przyłączał się do wniosku, oświadczając, że jest skłonny odsprzedać wnioskodawcy grunt, po którym miałaby przebiegać ta droga. Natomiast na rozprawie w następnym terminie, czyli w dniu 18 grudnia 2018 r., uczestnik oświadczył, że nie uznaje wniosku i wnosi o jego oddalenie, bowiem wnioskodawca ma dostęp do drogi publicznej. Tak też uczestnik wnioskował i twierdził na rozprawie w dniu 13 listopada 2019 r. oraz w piśmie z dnia 21 października 2020 r..

Na rozprawie w dniu 2 marca 2021 r. uczestnik oświadczył, że mógłby się zgodzić na wnioskowany przez wnioskodawcę przebieg drogi koniecznej, ale jeżeli miałaby ona szerokość 3 m i gdyby otrzymał wynagrodzenie w wysokości 7000 zł.

Na rozprawie w dniu 8 lipca 2021 r. wnioskodawca zaproponował, że kupi od uczestnika grunt wskazywany jako droga konieczna, przy przyjęciu, że droga będzie miała 5 m szerokości i 30 m długości. Uczestnik zaś oświadczył wtedy, iż musi przemyśleć tę propozycję.

Na rozprawie w dniu 18 listopada 2021 r. okazało się, że wnioskodawca i uczestnik w dalszym ciągu nie doszli do porozumienia. Wnioskodawca i uczestnik oświadczyli wówczas, że w ich ocenie rozstrzygnięcie w toczącej się z ich udziałem sprawie sygn. akt (...) ma znaczenie dla niniejszej sprawy. Sąd, podzielając ten pogląd wnioskodawcy i uczestnika, postanowieniem z dnia 18 listopada 2021 r., zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k. p. c. w zw. z art. 13 § 2 k. p. c.. Podjęcie postępowania nastąpiło postanowieniem z dnia 29 lipca 2022 r..

Na rozprawie w dniu 15 grudnia 2022 r. wnioskodawca wnosił jak dotychczas, zaś uczestnik przyłączył się do wniosku co do zasady i co do przebiegu drogi koniecznej, przy przyjęciu, że będzie ona miała szerokość 3 m i że otrzyma wynagrodzenie w kwocie 5000 zł.

Na rozprawie w dniu 11 czerwca 2024 r. wnioskodawca wnosząc i wywodząc jak dotychczas zaproponował uczestnikowi wynagrodzenie w kwocie 500 zł, a uczestnik również wnosząc i wywodząc jak dotychczas zażądał wynagrodzenia w wysokości 7000 zł.

Na rozprawie w dniu 17 kwietnia 2025 r., kiedy to nastąpiło jej zamknięcie wnioskodawca popierał wniosek jak dotychczas, wnosząc o ustanowienie służebności drogi koniecznej zgodnie z opinią biegłego geodety J. K., z wynagrodzeniem w określonej przez biegłą z zakresu szacowania nieruchomości A. O. wysokości wynoszącej 1072 zł. Uczestnik przyłączył się wówczas do wniosku co do zasady, zgadzając się z przebiegiem drogi koniecznej zaprojektowanej przez biegłego geodetę J. K. i wnosząc o przyznanie mu wynagrodzenia za ustanowienie tej służebności w kwocie 5000 zł.

Sąd ustalił co następuje.

Wnioskodawca H. D. jest właścicielem położonej w P., gmina N., nieruchomości w postaci zabudowanej działki gruntu oznaczonej numerem (...) i mającej powierzchnię (...) ha, dla której urządzona jest w Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim księga wieczysta nr (...).

Uczestnik M. K. jest właścicielem położonej w P., gmina N., nieruchomości rolnej w postaci działki gruntu oznaczonej numerem (...) i mającej powierzchnię (...) ha, dla której urządzona jest w Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim księga wieczysta nr (...).

Nieruchomość w postaci działki gruntu nr (...), będąca własnością wnioskodawcy, to podłużny pas gruntu ornego, graniczący od południa z nieruchomością w postaci działki gruntu nr (...), stanowiąca grunt orny i będącą własnością uczestnika, od wschodu i od północy z rzeką P., a od zachodu z nieruchomością w postaci działki gruntu nr (...) należącą do rodziny S.. W zachodniej części działki gruntu nr (...) znajdują się budynek mieszkalny i zabudowania gospodarcze. Na działce gruntu nr (...) nie ma żadnych zabudowań. Za zachodnimi granicami działek gruntu nr (...) znajdują się grunty wsi C..

Wnioskowana przez wnioskodawcę droga konieczna to pas gruntu o długości 30 m i szerokości 5 m, łączący działkę gruntu nr (...) z nieruchomością w postaci działki gruntu (...) – drogą publiczną gruntową, położony na wschodnim krańcu działki gruntu nr (...), przy brzegu rzeki P..

Z. P., gdzie są grunty wsi C., mniej więcej naprzeciw siedliska wnioskodawcy, prawie do brzegu rzeki dochodzi droga publiczna (asfaltowa), prowadząca od północy i skręcająca w tym miejscu w stronę zachodnią, czy południowo – zachodnią. Z drogi tej można się dostać na drugą stronę rzeki P., czyli na działkę gruntu nr (...), brodem przez rzekę i kładką metalową dla ruchu pieszego, usytuowaną koło tego brodu – na zachód od niego. Odległość między drogą, a przeciwnym brzegiem rzeki P., wynosi około 50 m.

Od tego miejsca gdzie jest ta kładka i ten bród, droga asfaltowa prowadzi w kierunku południowo – zachodnim do drogi publicznej stanowiącej działkę gruntu nr (...), która odchodzi od drogi asfaltowej w kierunku południowym do rzeki P., przez którą można przedostać się na południową stronę rzeki P. przez mostek o szerokości 2,90 m. Dalej prowadzi w kierunki północno – wschodnim droga polna publiczna, stanowiąca działkę gruntu nr (...), która stopniowo się zwężając się i zanikając, biegnie między niskimi skarpami lub obok nich, dochodząc do zachodniej granicy działki gruntu nr(...). Teren jest tam zadrzewiony. W tym rejonie, przy zachodniej granicy działki gruntu nr (...), występuje w kierunku północnym, czyli w stronę siedliska na działce gruntu nr (...), znaczna deniwelacja terenu, czyli obniżenie. Tam od strony zachodniej z działką gruntu nr (...) – z siedliskiem wnioskodawcy, graniczy nieruchomość rodziny S.. Odległość między miejscem w P. znajduje się bród i obok kładka, a mostkiem na P., mierzona po drogach publicznych, wynosi około 300 m, zaś odległość między mostkiem, a zachodnią granicą działki gruntu nr (...), mierzona po opisanej wyżej drodze, to około 500 m.

okoliczności niesporne;

treść księgi wieczystej nr (...) z dnia 13 marca 2018 r. --- k. 7 – 12;

dwie mapy i jedno zdjęcie fotograficzne złożone przez uczestnika na rozprawie w dniu 18 grudnia 2018 r. – k. 48, 49 i 50;

protokół z oględzin nieruchomości przeprowadzonych przez Sąd w dniu 9 maja 2019 r. --- k. 61 – 62 i 63 – 64;

szkic z oględzin nieruchomości przeprowadzonych przez Sąd w dniu 9 maja 2019 r. --- k. 69;

zdjęcia fotograficzne sporządzone przez biegłego J. K. na oględzinach nieruchomości przeprowadzonych przez Sąd w dniu 9 maja 2019 r. (na płytce CD) – k. 72.

Biegły geodeta J. K. w pisemnej opinii z dnia 25 lipca 2020 r., sporządzonej po zbadaniu dokumentów określających stan prawny nieruchomości i analizie dokumentów zasobu geodezyjnego, przedstawił przede wszystkim następujące ustalenia i wnioski.

W aktach księgi nr (...), czyli księgi obejmującej nieruchomość w postaci działki gruntu nr (...), znajduje się sporządzony przez notariusza M. R. akt notarialny z dnia (...) r., Rep. (...), umowa darowizny dokonana przez K. D. na rzecz jej syna J. D., której przedmiotem była część parceli o powierzchni (...) ha wraz z połową obory. W § 9 tej umowy (tego aktu) zawarte jest stwierdzenie: „do czasu wyjścia z niepodzielności darczyńca oddaje w posiadanie obdarowanego tym aktem syna z działki gruntu, zwanej (...), z prawem dojazdu 1 ha 5210 metrów kwadratowych gruntu, wzdłuż przy rzece P. (art. 815 k. c.).”

W aktach księgi wieczystej nr (...) znajduje się również sporządzony przez notariusza M. R. i również w dniu (...) r., akt notarialny Rep. (...), będący umową mocą której K. D. zbyła H. W. „prawo do jednego hektara sześć tysięcy siedmiuset dziewięćdziesięciu metrów kwadratowych gruntu z prawem dojazdu, bez żadnych na rzecz swoją wyłączeń, zastrzeżeń i lub ograniczeń.”

Podstawą oznaczenia nieruchomości w obydwu tych księgach wieczystych był plan nr (...) autorstwa inż. C. A., gdzie w wyraźny sposób określono drogę w części wschodniej parceli nr 1 jako przedłużenie drogi istniejącej.

W treści tych aktów notarialnych brak jest jednak wskazań położenia tej służebności określonej jako „droga konieczna”. Uszczegóławia to dopiero ta mapa wykonana w 1955 r. przez C. A..

kopia odpisu (wypisu) aktu notarialnego z dnia (...) r. oraz kopie odpisu rejestru pomiarowego i mapy --- k. 104 – 107;

opinia pisemna biegłego geodety J. K. z dnia 25 lipca 2020 r. --- k. 130 – 132.

Brak jest w sprawie dowodów na to, że służebności te były po ustanowieniu ich kiedykolwiek wykonywane i jako takie należałoby uznać je za wygasłe przed wniesieniem wniosku w niniejszej sprawie.

Postanowieniem z dnia 7 grudnia 2019 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego geodety na okoliczność tego, czy położona w P., gmina N., nieruchomość w postaci działki gruntu nr (...), mająca urządzoną księgę wieczystą nr (...) i stanowiąca własność wnioskodawcy H. D., ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej i jeżeli nie, to jakie są możliwości ustanowienia na gruntach sąsiednich służebności drogi koniecznej (k. 109). Biegły nie zrealizował w pełni zlecenia sporządzenia opinii na te okoliczności, gdyż skoncentrował się w opinii z dnia 25 lipca 2020 r. na kwestii istnienia lub istnienia na gruncie uczestnika służebności przejazdu. Sporządzanie opinii na okoliczność (fakt) tego, czy nieruchomość wnioskodawcy ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej i jeżeli nie, to jakie są możliwości ustanowienia na gruntach sąsiednich służebności drogi koniecznej stało się później zbędne, na skutek dalszych ustaleń dokonanych przez Sąd oraz późniejszego wyrażenia przez uczestnika zgody na drogę konieczną o przebiegu wnioskowanym przez wnioskodawcę. Dlatego Sąd nie zobowiązywał biegłego geodety do uzupełnienia tej opinii.

W sprawie sygn. akt (...) z wniosku M. K. i z udziałem H. D., o rozgraniczenie nieruchomości, Sąd, postanowieniem z dnia 30 czerwca 2022 r., dokonał rozgraniczenia ich nieruchomości w postaci położonych w P. działek gruntu oznaczonych numerami (...) i (...).

okoliczność niesporna;

postanowienie Sądu z dnia 30 czerwca 2022 r. – akta sprawy sygn. akt (...).

Po uprawomocnieniu się postanowienia rozgraniczeniowego wydanego w sprawie sygn. akt (...) biegły geodeta J. K. sporządził w dniu 27 sierpnia 2023 r. opinię na fakt określony w postanowieniu z dnia 15 grudnia 2022 r. – w tym również mapę z projektem przebiegu drogi koniecznej przez działkę gruntu nr (...). Mapa zaewidencjonowana wpłynęła do Sądu w dniu 29 kwietnia 2024 r..

opinia pisemna biegłego geodety J. K. z dnia 27 sierpnia 2023 r. wraz z mapą z projektem przebiegu drogi koniecznej --- k. 200 – 202;

zaewidencjonowana mapa nieruchomości z zaznaczonym przebiegiem drogi koniecznej – k. 222.

Biegła z zakresu szacowania nieruchomości A. O., w opinii pisemnej z dnia 27 grudnia 2024 r. (Sąd dopuścił ten dowód postanowieniem z dnia 11 czerwca 2024 r.) podała, że jednorazowe wynagrodzenie za obciążenie nieruchomości uczestnika służebnością drogi koniecznej w zakresie określonym przez biegłego geodetę J. K. w jego opinii wynosi 1072 zł.

opinia pisemna (operat szacunkowy) biegłej z zakresu szacowania nieruchomości A. O. z dnia 27 grudnia 2024 r. --- k. 270 – 317.

Opinie biegłych J. K. i A. O. należy uznać za w pełni miarodajne, tym bardziej, że wnioskodawca i uczestnik nie mieli do nich zastrzeżeń.

Te i pozostałe dowody przeprowadzone w sprawie, wzajemnie się uzupełniające i potwierdzające, tworzą wiarygodną całość.

Sąd zważył co następuje.

Wniosek jest zasadny.

Kodeks cywilny stanowi w art. 145, że jeżeli nieruchomość nie ma odpowiednego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności gruntowej (drogi koniecznej), że przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić oraz że jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej (§§ 1 i 2); przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno – gospodarczy.

Nieruchomość stanowiąca własność wnioskodawcy H. D., czyli położona w P., gmina N., działka gruntu oznaczoną numerem (...), na której w jej części zachodniej znajdują się budynki: mieszkalny i gospodarcze, nie ma, jak wynika z powyższych ustaleń, odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Dostęp taki oznacza możność dojścia, dojazdu i przepędu bydła. Droga konieczna powinna zapewniać każdy rodzaj dostępu, czyli likwidować naturalną izolację nieruchomości.

Z nieruchomości możliwe jest tylko dojście – w stronę północną do drogi publicznej asfaltowej prowadzącej przez wieś C., przez kładkę metalową nad rzeką P.. Obok kładki w rzekę, która nie jest szeroka i głęboka, znajduje się bród, który z pewnością nie stwarza odpowiedniego dostępu tej nieruchomości do drogi publicznej (nachylenie poziomu gruntu w rejonie brzegów, woda, grząskość gruntu pod rzeką), a przy wyższym poziomie płynącej wody wręcz nie daje żadnego dostępu.

Nieruchomość powoda jest nieruchomością siedliskowo - rolną wymagającą dostępu do drogi publicznej umożliwiającego przejazd samochodami zarówno osobowymi, jak i ciężarowymi, a także maszynami rolniczymi, w tym także kombajnami. Ta potrzeba uzasadnia pięciometrową szerokość drogi koniecznej. W uchwale z dnia 14 maja 2014 r. (III CZP 14/14, OSNC 2015, nr 1, poz. 8) Sąd Najwyższy zdefiniował pojęcie odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, uznając, że jest to taki dostęp, który „powinien obejmować także możliwość przejazdu pojazdów mechanicznych, chyba że nie uzasadniają tego potrzeby nieruchomości władnącej, konfiguracja granic, ukształtowanie terenu lub interes społeczno – gospodarczy.

Wnioskowany przez wnioskodawcę przebieg drogi koniecznej, krańcowym, po stronie wschodniej, fragmentem stanowiącej własność uczestnika M. K. nieruchomości znajdującej się w P., gmina N., stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem (...), położonym przy brzegu rzeki P. (szerokość 5 m, długość 30), będzie w niewielkim stopniu obciążał te nieruchomość powoda. Droga konieczna o takim przebiegu i rozmiarach umożliwi wnioskodawcy i innych właścicielom nieruchomości w postaci działki gruntu nr (...) dostęp do drogi publicznej dochodzącej od południa do brzegu rzeki P., przy wschodnim krańcu działki gruntu nr (...).

Grunt jest tam płaski i równy, a zatem nie stwarzający żadnych trudności w użytkowaniu przez przejeżdżanie różnymi pojazdami mechanicznymi – w przeciwieństwie do gruntów położonych na zachód od nieruchomości wnioskodawcy i uczestnika, czyli gruntów wsi C., gdzie teren jest nierówny, pochyły i zadrzewiony.

Najistotniejsze jednak dla ustanowienia drogi koniecznej o takim, a nie innym przebiegu drogi koniecznej, było przyłączenie się uczestnika, na rozprawie bezpośrednio przed jej zamknięciem, do wniosku co do zasady – ze zgodą na przebieg drogi koniecznej zaprojektowanej przez biegłego geodetę J. K..

Pozostała zatem jako sporna kwestia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności – uczestnik ostatecznie wnosił o zasądzenie na jego rzecz od wnioskodawcy wynagrodzenia w wysokości 5000 zł, mimo iż nie kwestionował opinii biegłej z zakresu szacowania nieruchomości A. O., która ustaliła wysokość wynagrodzenia tego wynagrodzenia (jednorazowego) na kwotę 1072 zł. Uczestnik w żaden sposób nie uzasadnił żądania takiego, a nie innego wynagrodzenia. Nie było zatem żadnych podstaw do negowania wielkości wynagrodzenia podanej przez biegłą. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej ustala się według cen rynkowych i tak ustaliła je biegła.

Wynagrodzenie za ustanowienie drogi koniecznej należne uczestnikowi nie jest odszkodowaniem, lecz powinno stanowić świadczenie ekwiwalentne, a zatem pełni funkcję ceny (wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy). Wynagrodzenie należy się za samo ustanowienie służebności drogowej i jest niezależne od szkody właściciela nieruchomości obciążonej, a jeżeli zaś właściciel poniesie na skutek ustanowienia służebności drogi koniecznej szkodę, to obowiązany jest wykazać jej wysokość (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2000 r., V CKN 43/00, OSNC 2000, nr 11, poz. 206).

Mając powyższe na uwadze, Sąd, w oparciu o art. 145 k. c., orzekł jak w sentencji postanowienia.

Wydatki w sprawie (koszt oględzin i wynagrodzenia biegłych) wyniosły w sprawie łącznie 9661,10 zł i prawie cała ta kwota pokryta została z zaliczek wpłacanych przez wnioskodawcę. Jedynie wydatki w kwocie 483,96 zł poniósł Skarb Państwa. Co do tych wydatków, Sąd, na podstawie art. 113 ust 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, odstąpił od obciążania nimi wnioskodawcy i uczestnika (pkt III postanowienia).

O kosztach postępowania Sąd orzekł stosownie do art. 520 § 1 i § 2 k. p. c., uznając, że wnioskodawca jako osoba w większym stopniu zainteresowana wynikiem postępowania powinna ponieść w całości koszty sądowe w postaci wydatków.